عاقل زبانش پشت دل او و دل احمق پشت زبان اوست

امام علی علیه السلام فرمودند:

لِسانُ العاقِل وَراءَ قَلبِهِ وَ قَلبُ الاَحمَقِ وَراءَ لِسانِهِ.

زبان انسان عاقل پشت دل اوست و دل آدم احمق پشت زبان اوست.

نهج البلاغه، حکمت 39

سید رضی که رضوان خدا بر او باد به خاطر اهمیت این فرمایش امام علیه السلام پس از نقل حدیث می گوید: این سخن از معانی نیکو و شگفت انگیزی است و مقصود از آن این است که عاقل تا با فکر خود به مشورت نپردازد سخنی نمی گوید و نادان هر چه از دهانش بیرون آید و لغزش های ناگهانی که در سخنش رخ می دهد بر مراجعه به فکر و اندیشه خالص و پاک او سبقت می گیرد پس گویی زبان انسان عاقل پیرو قلب و قلب آدم نادان و احمق پیرو زبان اوست.

و چقدر خوب است که برای گفتنی هایمان وقتی برای اندیشیدن بگذاریم تا از لغزش در امان باشیم و بعد از گفتن اظهار ندامت و پشیمانی نکنیم.

همان بزرگوار توصیه می کند:
فَکِّر ثُمَّ تَکَلَّمُ تَسلِمُ مِنَ الزَّلَلِ (1)
اول فکر کن بعد سخن بگو تا سلامت از لغزش باشی.

علت اصلی غیبت ها و تهمت ها و فحش و ناسزاها و سخن چینی ها و زخم زبان ها و امثال این ها سخنه گفتن بی مطالعه و بدون دقت است اگر مثل خوردن غذا ابتدا اندیشه کنیم که چه می خوریم مبادا مسموم و آلوده به میکروب باشد و از خوراکی های غیر استاندارد استفاده نمی کنیم در حرف زدن هم سخنان غیر استاندارد نزنیم که باعث آزرده شدن روح و قلبشان شود و دیگران را هم به زحمت نیندازیم.

رسول الله صلی الله علیه و آله می فرمود:
نِجاهُ المومِنِ فِی حفظِ لِسانِهِ (2)
رستگاری مومن در محافظت از زبان اوست.

پی نوشت:
1- غرر الحکم ص 518
1- کافی ج 2 ص144

منبع: حدیث زندگی: شرح حکمت های نهج البلاغه، کاظم ارفع، تهران: پیام عدالت،1390.